"Eskici" Anlatısının yazınsal göstergebilim kuramı çerçevesinde çözümlemesi
Özet Görüntüleme: 242
/ 
PDF İndirme: 209
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.12531680Anahtar Kelimeler:
Göstergebilim, Refik Halid Karay, Eskici, Türk öykücülüğü, yazınsal göstergebilimÖzet
Türk Edebiyatı’nda anlatı geleneği destanlara dayanmaktadır. Dede Korkut Hikâyelerinden beslenen Türk hikayeciliği 19.yüzyıl sonlarında yeni bir boyut kazanmaya başlamıştır. 20.yüzyıl Türkiye’sinde ise Türkçeyi büyük bir ustalıkla kullanan Refik Halid Karay modern Türk hikayeciliğinin kurucularından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk edebiyatına kazandırılan kısa hikâyelerde toplumsal sorunlar, Anadolu, Anadolu insanı, gurbet, vatan özlemi, günlük yaşam vb. dönemin özelliklerini yansıtan konular yer tutmaktadır. Hikayelerin kaynağı çoğunlukla gerçek hayatın ta kendisidir. Bu öykülerin ortak özellikleri arasında modern öykünün gerektirdiği şekilde belli bir plan dahilinde giriş, gelişme ve sonuç düzeninde yazıldıkları ve karakterlerin olay örgüsü içinde diğer eyleyenlerle olan ilişkisine dayalı bazı değişimler geçirdiğini söylemek mümkündür. Refik Halid Karay, hikayelerinde coğrafya ve insan ilişkisini belirgin biçimde vurgular. Bu ilişkinin vurgulandığı hikayelerden biri de inceleme nesnesi olan “Eskici” hikayesidir. Bu çalışmanın temel amaçlarından biri, Karay’ın anlatısının oluşmasına katkıda bulunan kişi, zaman ve uzam gibi anlatıyı oluşturan ögelerin göstergebilim yöntemiyle çözümlenmesidir. Diğer amaç ise konuya ilgi duyan araştırmacılara göstergebilimsel bir bakış açısıyla okumanın nasıl gerçekleştirileceğine dair uygulamalı bir yöntem önerisi sunmaktır. Çözümlemede izlenecek yol, anlatıların anlam evreninin oluşmasına katkıda bulunan betisel, anlatısal ve konusal anlam düzeylerindeki oluşturucu ögeleri belirlemek ve ortaya çıkarmaktır. Her bir anlam düzeyi önce kendi içinde, göstergebilimin sunduğu olanaklar çerçevesinde, incelenecek olup, sonra bu farklı anlam düzeylerinin birbirine eklemlenerek anlatıyı nasıl anlamlı bir bütün haline getirdiği tartışılacaktır.
Referanslar
Akata, Z. H. (2021). Halit Ziya Uşaklıgil’in “Ferhunde Kalfa” adlı öyküsünün göstergebilim açısından çözümlenmesi. İçinde F. Uzdu Yıldız (Ed.), Modern Türk edebiyatı yazınsal göstergebilim çözümlemeleri. Günce Yayınları. (ss. 111-135).
Aydın, İ., & Uyar, Y. E. (2022). Göstergebilimsel bir çözümleme örneği olarak Cemil Kavukçu’nun Ablam adlı öyküsü. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, (25), 263-298.
Bertrand, D. (2000). Précis de sémiotique littéraire. Nat-han-Universite.
Bronwen, M., & Ringham, F. (2006). Key terms in semiotics. Continuum.
Çağın, Ş. (2005). Refik Halit Karay’ın “Eskici” hikâyesi üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, (18), 69-81.
Çakmakcı, S. (2014). Bir “dil gurbeti” ya da konuş(a)mamak ana dili bağlamında Refik Halit Karay'ın “Eskici” hikâyesini okumak. Electronic Turkish Studies, 9(6).
Çanakpınar, B. (2021). Sinemada kimlik ve ötekilik: Propaganda filmi. İçinde V. D. Günay & M. Kalelioğlu (Ed.), Ötekiler imparatorluğu: Öteki’nin göstergebilimsel serüveni, Günce Yayınları. (ss. 69-94).
Dervişcemaloğlu, B. (2008). Göstergebilim. Erişim https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/tarikyazar08/132465/GO%CC%88STERGEBI%CC%87LI%CC%87M%20TANIMI-PDF.pdf adresinden sağlandı.
Greimas, A. J. & Courtés, J. (1982). Semiotics and language: an analytical dictionary. (Daniel Patte, James Lee, Edward McMahon II, Gary Phillips, Michael Rengstorf Larry Crist, Çev.). Indiana University Press.
Günay, D. (2004). Fransız göstergebiliminde yeni açılımlar. Dilbilim, (12), 29-46.
Günay, V. D. (1995). Roman çözümlemesine toplumdilbilimsel bir yaklaşım. Dil dergisi/Language journal, (35), 5-24.
Günay, V. D. (2002). Göstergebilim yazıları. Multilingual Yayınları.
Günay, V. D. (2007). Metin bilgisi. Multilingual Yayınları.
Günay, V. D. (2016). Kültür bilimine giriş. Papatya Bilim Yayınevi.
Güneş, A. (2012). Çağdaş bir çözümleme yöntemi: göstergebilim. Humanities sciences, 7 (2), 31-43.
Jahn, M. (2012). Anlatıbilim, anlatı teorisi el kitabı (Bahar Dervişcemaloğlu, Çev.). Dergâh Yayınları.
Kalelioğlu, M. (2017). The theory of signification: Semiotic criticism and literature. International journal of language academy, 5(8), 169-181.
Kalelioğlu, M. (2020). Yazınsal göstergebilim bir kuram bir uygulama anlam üretim süreçleri. Seçkin Yayıncılık.
Kalelioğlu, M., & Günay, V. D. (2018). Analysis Of Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Narrative within the Framework of Literary Semiotics. Electronic Turkish Studies, 13(5), 229-256.
Karacan, S. (2011). Refik Halit Karay’ın Gurbet Hikâyeleri adlı eserinde taşra. International journal of social and economic sciences, 1(2), 43-48.
Karay, R. H. (2009). Gurbet hikâyeleri; Yer altında dünya var. İnkılâp Kitabevi.
Kıran, A. (2009). Çağdaş bir düşünme biçimi olarak göstergebilim. Dilbilim, (22), 1-16.
Ordu, F. (2023). Refik Halid Karay’ın ‘Eskici’ hikâyesini bir tahlil denemesi. Journal of social, humanities and administrative sciences (joshas), 9(61), 2390-2401.
Propp, V. (1985). Masalın biçimbilimi. (Mehmet Rifat & Sema Rifat Çev,). Bilim/Felsefe/Sanat Yayımları.
Rifat, M. (2011). Homo semioticus ve genel göstergebilim sorunları. Yapı Kredi Yayınları.
Rifat, M. (2013). Açıklamalı göstergebilim sözlüğü: kavramlar, yöntemler, kuramcılar, okullar. Türkiye İş Bankası Yayınları.
Rifat, M. (2019). Göstergebilimin ABC’si. Say Yayınları.
Rifat, M. (2020). XX. yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları: Tarihçe ve eleştirel düşünceler. Yapı Kredi Yayınları.
Sarıca, M., & Sarıca, N. (2021). Göstergebilim (anlama yolculuk). Çizgi Kitapevi Yayınları.
Taşdemir, O. & İşeri, K. (2023). Baştankara öyküsünün göstergebilimsel çözümlemesi. Erciyes akademi, 37(2), 482-496.
Uzdu Yıldız, F. (2021). Yazın, göstergebilim ve yazınsal göstergebilim. İçinde F. Uzdu Yıldız (Ed.), Modern Türk edebiyatı yazınsal göstergebilim çözümlemeleri. Günce Yayınları. (ss. 9-14).
Yiğitbaşı, K. G. (2018). “Yolculuk” adlı çocuk kitabının greimas’ın göstergebilimsel çözümlemesi ile incelenmesi. Middle east journal of refugee studies, 3(1), 53-79.
Yücel, T. (1979). Anlatı yerlemleri: Kişi, süre, uzam. Ada Yayınları.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 TAMGA-Türkiye Göstergebilim Araştırmaları Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
